Alle nieuwbouw in Nederland moet sinds vorig jaar BENG zijn: bijna-energieneutrale gebouwen. Maar aan de horizon verschijnt steeds nadrukkelijker een nieuwe norm, energiepositief bouwen. Huizen die meer energie opwekken dan ze zelf verbruiken. In Oost-Brabant zijn hier al meerdere voorbeelden van.
In de wereld van duurzaam bouwen zijn het inmiddels ingeburgerde begrippen: ‘energieneutraal’ en ‘nul-op-de-meter’. Met een energieneutraal huis wek je net zoveel energie op als je er verbruikt voor verwarming en warm tapwater. Bij een nul-op-de-meter-woning idem, maar dan inclusief het verbruik door (huishoudelijke) elektrische apparaten.
Wordt energiepositief bouwen the next level? De Brabantse gedeputeerde Anne-Marie Spierings (Energie, Circulaire economie en Milieu) vindt het in ieder geval een mooie ontwikkeling.
“Een huis dat netto meer energie oplevert dan dat het gebruikt, lijkt misschien luxe maar gaat hard nodig zijn. Veel andere aspecten van ons leven, zoals eten, kleding en vervoer zullen moeilijk energie-neutraal gemaakt kunnen worden. Met ons huis moeten we dat dus deels compenseren. Verder zie je dat hoge ambities innovaties stimuleren. Ik zie tal van nieuwe ideeën ontstaan van mensen en bedrijven die een stap verder willen gaan in het verduurzamen, ook in de woningbouw.”
Plus-Op-De-Meter woningen
Zo’n bedrijf is de ontwikkelende bouwgroep Hendriks Coppelmans in Oss. Duurzaam bouwen zit daar al jaren in het DNA en de geleerde lessen komen bij ieder volgend project van pas. Recent leverde het in Uden 39 appartementen op aan woningcorporatie Area Wonen in het kader van het Europese plus-energieproject Syn.ikia. Dit richt zich in diverse landen op de groei van het aantal duurzame wijken met meer dan 100 procent groene energie.
En het volgende staat alweer voor de deur: Brainport Smart District (BSD) in Helmond. Vanaf 2024 bouwt Hendriks Coppelmans in de wijk Brandevoort 140 zogeheten Plus-Op-De-Meter woningen, koop en (sociale) huur.
René Beks, directeur Ontwikkeling & Innovatie, legt het Plus-Op-De-Meter-concept van de ontwikkelende bouwer uit: “Meer opwek dan verbruik van energie, het leveren van overtollige stroom aan het smart grid maar liever nog rechtstreeks aan je elektrische auto of de buren in de wijk. Die auto is ook te gebruiken om energie in op te slaan en te leveren op momenten dat er geen groene stroom wordt opgewekt.”
Nieuwe concepten beproeven
Laatstgenoemde techniek staat nog in de kinderschoenen. Daarom wordt elke BSD-woning voorzien van een circulaire huisaccu: afkomstig uit elektrische auto’s en hiervoor niet meer te refurbishen, maar prima te gebruiken in de woning. Al zijn ze volgens Beks nog niet ‘seizoenoverschrijdend’.
BSD is niet voor niets een proefopstelling, geeft de directeur aan. Nieuwe concepten mogen in Helmond worden beproefd. “De grootste uitdaging is om de winter door te komen. We hebben daarom ook onder meer windenergie en warmteopslag onderzocht. De meest betaalbare oplossing gaan we toepassen en dat is tot nu toe de opslag in circulaire accu’s.”
Deze komen onder de parkeerplaatsen te liggen van de energiehubs in de wijk. Daar staan ook de deelauto’s voor bewoners. Van de door zonnepanelen op de huizen opgewekte energie, kan de overtollige elektriciteit straks het hele jaar door worden geleverd aan het smart grid. Hiermee wordt zowel de energievraag als het aanbod van de 140 huishoudens op elkaar afgestemd.
Kracht van het collectief
Zo’n 13 kilometer verderop, in Heeze, start medio volgend jaar de bouw van de eerste acht Natuurhuizen. Ook deze worden energiepositief en bestaan voor 95 procent uit biobased materialen. Met het Natuurhuis beklimt Ballast Nedam, in samenwerking met een volledig Brabants bouwteam, de volgende trede op de duurzaamheidsladder. Eerder schakelde de bouwonderneming al over op gasloos bouwen en sinds 2019 ontwikkelde het enkel nog energieneutrale huizen.
In de Brainport-regio is onlangs daadwerkelijk de schop in de grond gegaan voor een initiatief dat energiepositiviteit nastreeft. Onder de noemer meer&deel zet een diverse groep mensen – van 25 tot 90 jaar – hun droom van groen wonen daadwerkelijk om in groen bouwen. In de Eindhovense wijk Vredeoord zijn begin volgend jaar veertig koopwoningen klaar, gebouwd in collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO) en ondersteund door woningcorporatie Trudo.
De ‘Kracht van het collectief’ is dan ook een van de kernwaarden van meer&deel. “Ik heb altijd de wens gehad om zelf een duurzaam en gasloos huis te bouwen”, vertelt toekomstig bewoner Natascha van Bommel. “Dat zou ik niet alleen kunnen. Maar met een groep kan het wel!”
Achter het net gevist voor subsidies
Een deel van de (energie)besparing zit ‘m in de aanwezigheid van een gemeenschappelijke ruimte en het gezamenlijk gebruik van onder meer een logeerkamer, kluslokaal en veranda’s. De levering van zowel warm water voor de verwarming en kraan, als koud water voor het koelen via de vloerverwarming, verzorgt HoCoSto. Voor de innovatieve toepassing van deze ondergrondse hot-cold storage, een met water gevulde buffer, kregen de bewoners onlangs de subsidie Brabant geeft Energie van provincie Noord-Brabant.
“Maar we hebben ook vaak achter het net gevist met subsidieregelingen”, relativeert Van Bommel op een bankje bij de bouwplaats. “Er zijn er veel, maar bijna allemaal voor bestaande bouw.” Daarbij komt dat de kosten van met name duurzame bouwmaterialen momenteel de pan uit rijzen.
Om te besparen, heeft de groep moeten beslissen om de zonnepanelen voorlopig niet te installeren. Volgens Van Bommel, lid van de energiecommissie van meer&deel, is de intentie er zeker om dat later alsnog te doen en daadwerkelijk energiepositief te worden. “We onderzoeken of we in de toekomst een energiegemeenschap kunnen vormen, misschien zelfs door de aanleg van een eigen smart grid.”
Innoveren is lef tonen
Zoals die er ook een komt in het Helmondse Brainport Smart District. Voor René Beks van ontwikkelende bouwer Hendriks Coppelmans is het niet langer de vraag of ‘energiepositief’ de toekomst is. Daarbij: wie zelfvoorzienend is, is als consument niet afhankelijk van geopolitieke ontwikkelingen of bedrijven die de marktprijs bepalen. “Door zelf op te wekken en op te slaan, houd je grip op de energielevering én de kosten.”
Zijn boodschap voor de bouw- en energiesector: innoveer en kijk verder dan je neus lang is. “Er kan al veel meer dan je denkt, als je bereid bent een stapje verder te zetten. Dat vraagt om lef.”