Nela Richardson
Het zijn bijzondere tijden op de arbeidsmarkt. De effecten van de pandemie, personeelstekorten, flexibel en hybride werken en de toenemende focus op mentale gezondheid en stress op het werk zijn slechts enkele thema’s die de relatie tussen werknemers en werkgevers bepalen. Deze onderwerpen staan centraal in het People At Work 2022 onderzoek van het ADP Research Institute (ADPRI). Wat zijn de opvallendste resultaten voor Nederland en hoe komt de toekomst van werk eruit te zien in ons land?
Nela Richardson is Chief Economist bij ADP en co-head van het ADPRI. Tijdens haar bezoek aan Europa spraken werd er met haar gesproken in Amsterdam over de resultaten van het People At Work 2022 onderzoek, met aandacht voor enkele specifieke Nederlandse uitkomsten. “We zien een enorme verschuiving in de manier waarop werknemers naar hun relatie met organisaties kijken.”
De waarde van verandering en de rol van stress op het werk
Het onderzoek bevat talloze interessante inzichten over werknemers en de internationale arbeidsmarkt. Wat waren volgens Richardson de meest verrassende uitkomsten? “Er waren er twee. De eerste is hoeveel waarde mensen hechten aan verandering. We zien in de laatste drie onderzoeken een toename van het aantal mensen wat een nieuwe baan zoekt. Ze proberen enerzijds hun baan voor de toekomst veilig te stellen en anderzijds ook een betere werk-privébalans te krijgen. Als je weet dat bijna 30% van werknemers wereldwijd hiermee bezig is, is dat best een behoorlijke verandering.”
Een tweede opvallende uitkomst vond Richardson de rol van stress op het werk. Een probleem dat wereldwijd bestaat en ook in Nederland een grote rol speelt: 11% van de Nederlandse respondenten kampt dagelijks met stress en meer dan de helft ervaart stress ten minste een keer per week, volgens het onderzoek. “Twee derde van alle werknemers wereldwijd hebben met een negatieve impact te maken als gevolg van de pandemie. Dit kan baanverlies zijn, een lager loon of toegenomen verantwoordelijkheden in hun functie. De onzekerheden die vorig jaar opdoken in het onderzoek, zien we dit jaar terug in de vorm van stress. De duidelijke meerderheid van werknemers wereldwijd heeft minstens een keer per week te maken met stress. Als er één resultaat is wat werkgevers moeten onthouden, is het wel de hoeveelheid stress die bestaat in hun organisatie. We weten dat werknemers door stress minder goed presteren en meer genegen zijn om het bedrijf te verlaten. In een wereld waarin personeelstekorten aan de orde van de dag zijn, is dat iets wat organisaties actief moeten proberen te verminderen”, aldus Richardson.
Uitdagingen van de arbeidsmarkt: de grote herschikking
Om personeelstekorten tegen te gaan, wordt er maar al te vaak geobserveerd dat organisaties loonsverhogingen als strategie inzetten om zo bestaande medewerkers tevreden te houden en nieuw talent aan te trekken. Is dat nog een houdbare strategie? Richardson is er duidelijk over: “Het werkt op korte termijn. Omdat we weten dat salaris nog steeds de belangrijkste drijfveer is waarom mensen werken. Ik denk dat loonsverhogingen op korte termijn helpen om in elk geval talenten aan te trekken. Maar dit werkt maar tot een bepaalde grens. Niet alle bedrijven kunnen de lonen verhogen, zeker niet in klantgerichte banen in de dienstensector waarin dunne marges bestaan.”
Het is volgens Richardson belangrijk om te begrijpen hoe werknemers nu kijken naar de relatie met hun werkgever. “Er bestaat wat ik noem een grote herschikking tussen bedrijven en werknemers. Werknemers hebben nieuwe verwachtingen, niet alleen over loonsverhogingen maar ook over andere benefits. Ze begrijpen dat de grenzen tussen werk en privé tijdens de laatste twee jaar zijn vervaagd. Mensen zien nu dat ze thuis kunnen zijn als de kinderen van school komen en tegelijkertijd nog steeds het werk kunnen doen wat gedaan moet worden. Aan de andere kant weten ze ook dat er grote veranderingen zijn geweest waaraan zij zich hebben moeten aanpassen en vinden ze dat ze hiervoor gecompenseerd moeten worden. Werknemers verwachten wellicht een loonsverhoging omdat ze meer verantwoordelijkheden hebben gekregen in de afgelopen jaren. Maar ze kunnen er ook simpelweg een nodig hebben door de stijgende inflatie en de hogere kosten van levensonderhoud.”
Wat moeten organisaties doen om hun medewerkers tevreden te houden en nieuwe krachten aan te trekken? “Bedrijven met grote, fysieke winkels hebben ingezet op de klantervaring: ze hebben een reden gecreëerd waarom klanten nog een fysieke vestiging bezoeken. Organisaties zullen hetzelfde moeten doen met hun medewerkers. Zorg voor een medewerkerservaring die meer bevat dan alleen een goed salaris. Denk ook aan benefits zoals ondersteuning op het vlak van mentale gezondheid, sabbaticals, flexibele uren etc.”, aldus Richardson. Ze voegt eraan toe: “Ik zeg altijd dat werknemers nooit in de drivers seat zitten, maar organisaties wel. Maar werknemers zijn inmiddels de luidruchtige passagier die aangeven waar zij willen dat het bedrijf naartoe moet gaan. Een slimme werkgever zal hiernaar luisteren!”
Genieten van werk
Wat in Nederland opvalt, is het belang dat werknemers geven aan uitdaging in hun werk. In ons land zegt 40% van de medewerkers die niet tevreden zijn met hun huidige baan, dat dit komt doordat zij geen uitdaging meer hebben in hun huidige functie. Dit percentage is veel hoger vergeleken met alle andere landen in het onderzoek. Richardson: “Dat viel mij ook op, Nederland springt er echt uit op dit vlak binnen Europa en wereldwijd. We hebben het idee dat dit een culturele oorzaak heeft. Dat het werk hier niet alleen om salaris of baanzekerheid gaat, maar echt om het genieten en dat een deel van dat genot wordt veroorzaakt door de mate waarin professionele groei mogelijk is. Nederlandse organisaties doen er goed aan die groei voortdurend te stimuleren door de vaardigheden van hun personeel te bevorderen en bijvoorbeeld trainingen of cursussen aan te bieden.”
Tegelijkertijd laat het onderzoek zien dat de mate waarin onbetaald wordt overgewerkt net als in eerdere jaren hoog is. Een kwart van de Nederlandse werknemers zegt gemiddeld 6 tot 10 uur per week onbetaald over te werken. Hoe ziet Richardson dit probleem zich ontwikkelen? “We hebben wereldwijd een flinke toename gezien, hoewel het in Nederland lager is dan in andere landen, maar nog steeds hoog en ook hoger dan voor de pandemie. Ik denk niet dat de huidige situatie op lange termijn houdbaar is. Tijdens de pandemie hebben veel mensen extra verantwoordelijkheden gekregen. Een andere reden waarom werknemers extra werken, is baanzekerheid. Ze zijn bang dat als ze geen extra werk leveren, ze hun baan misschien wel verliezen. Het kan ook komen door het werken op afstand. Dit leidt tot langere werkdagen en veel mensen werken nu ook in de tijd die ze normaal naar kantoor reizen. In zekere zin profiteren bedrijven hiervan zonder ervoor te betalen.”
Werken op afstand: sleutel tot de huizenmarkt?
Kan het werken op afstand een oplossing zijn voor de problemen op de huizenmarkt? Zullen werknemers verhuizen naar locaties verder weg van hun werk? Volgens het onderzoek is een derde van de Nederlandse werknemers aan het nadenken over een verhuizing of zelfs al mee bezig. Richardson is niet overtuigd dat werknemers ook daadwerkelijk de geografische nabijheid van hun werk zullen verlaten: “Ik weet niet of de relatie tussen werk en woningen, die historisch sterk van aard is, compleet zal verdwijnen. We zien wel dat op de wat kortere termijn mensen verhuizen vanuit de stadscentra naar de omliggende voorsteden, nog wel op een acceptabele woon-werkafstand. De vraag is of organisaties de lonen echter niet zullen aanpassen op basis van waar iemand woont. Vaak is de inschaling van lonen aangepast naar lokaal niveau, dus het kan zijn dat iemand buiten Amsterdam, zeker als deze persoon ver van kantoor woont, niet hetzelfde verdient als wanneer hij of zij in Amsterdam woont. Ook speelt hier nog een compliancevraagstuk. Waar iemand belasting betaalt, is zeker een overweging voor bedrijven. Misschien niet zozeer binnen een land, maar wel als iemand naar het buitenland verhuist. Het wordt interessant om te zien hoe dit alles zich ontwikkelt in de nabije toekomst.”
Hoe ziet Richardson deze toekomst voor zich? “Negen op de tien Nederlandse werknemers is optimistisch over de toekomst. In het algemeen zijn werknemers optimistische mensen, misschien niet altijd over vandaag, maar zeker wel over de toekomst. Ik zou werkgevers willen meegeven: omarm dat optimisme en maak er gebruik van. Het is namelijk echt een cadeautje!”